“Este Lais posemos acá” … Yes, but where?

Authors

  • Fabio Barberini Universitat de Girona Institut de Llengua i Cultura Catalanes 17004 Girona, Espanya (Catalunya)

DOI:

https://doi.org/10.4000/medievalista.7739

Keywords:

Galician-Portuguese Lyric, Lais de Bretanha, manuscript tradition, Tristan en prose, matière de Bretagne in Portugal

Abstract

The paper examines the hypothesis, put forward a few years ago by Pilar Lorenzo Gradín (2013 and 2016), according to which the Lais de Bretanha would have circulated independently and in a different order. A new analysis of the positive data does not confirm this theory. Regardless of the primitive order of the ‘Breton’ cantigas, it is highly probable that the Lais and the associated rubrics were composed at two different times. In particular, the rubrics could be written at the time when the Lais were inserted in the exemplar of the Colocci’s Portuguese Cancioneiros and, consequently, the last sentence of the rubric of B1 (Este lais posemos acá porque era o melhor que foi feito) could justify, not the first position that the text came to assume in the Laissammlung, but the function of “prologue in verse” that the compiler had assigned to B1 in the structure of the collection of cantigas. In addition, the article adds some elements that agree with the hypothesis – already put forward by Carolina Michaëlis de Vasconcellos – according to which D. Pedro, Earl of Barcelos (and his aristocratic circle) was responsible for the insertion of the Lais into the exemplar and the redaction of rubrics.

 

Riferimenti bibliografici

               Fonti

Fonti manoscritte

Lirica galego-portoghese

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4803 (Canzoniere portoghese della Vaticana = V)

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 7182, ff. 267r-278v (seconda copia dei Lais = Va / L).

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 7182, ff. 300r-307r (Tavola colocciana “Autori portuguesi” = C).

Lisboa, Biblioteca Nacional de Portugal, Cod. 10991 (Canzoniere Colocci-Brancuti = B).

Tristan en prose e romanzi arturiani

Carpentras, Bibliothèque Inguimbertine di Carpentras, ms. 404.

Paris, Bibliothèque nationale de France, fr. 757.

Paris, Bibliothèque nationale de France, fr. 358.

Wien, Österreichische Nationalbibliothek, ms. 2542.

Fonti a stampa

ARNOLD, Ivor (ed.) – Le Roman de Brut de Wace. Paris: Société des Anciens Textes Français, 1938.

BOUTIÈRE, Jean; SCHUTZ, Alexander Herman – Biographies des troubadours. Textes provençaux des XIIIe et XIVe siècles. Paris: Nizet, 1973.

CURTIS, Renée (ed.) – Le roman de Tristan en prose. Vol. I. Cambridge: Brewer, 1985.

FOTITCH, Tatiana; STEINER, Ruth – Les lais du “Roman de Tristan” en prose d’après le manuscrit de Vienne 2542. München: Beck, 1974.

GEOFFREY OF MONMOUTH – Historia Regum Britanniae. A Variant Version. Edited  Jacob Hammer. Cambridge (Mass.): Publications of The Mediaeval Academy of America, 1951.

LAGARES, Xoán Carlos – “E por esto fez este cantar”. Sobre as rubricas explicativas dos cancioneiros profanos galego-portugueses. Santiago de Compostela: Laiovento, 2000.

LANG, Henry R. – Das Liederbuch des Königs Denis von Portugal. Halle a.S.: Max Niemeyer Verlag, 1894.

MATTOSO, José (ed.) – Livro de Linhagens do Conde D. Pedro. Portugaliae Monumenta Historica. Nova série. Lisboa: Academia das Ciências (Publicações do II Centenário), 1980.

MÉNARD, Philippe (dir.) – Le Roman de Tristan en prose. I. Des Aventures de Lancelot à la fin de la «Folie Tristan». Genève: Droz, 1987.

MÉNARD, Philippe (dir.) – Le Roman de Tristan en prose (version du manuscrit fr. 757 de la Bibliothèque nationale de Paris). Tome I. Éd. De Joël Blanchard; Michel Quereuil. Paris: Honoré Champion Éditeur, 1997.

PAREDES, Juan – El cancionero profano de Alfonso X EL Sabio: edición critica, con introducción, notas y glosario. Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da Universidade de Santiago de Compostela, 2010.

SÁNCHEZ-PRIETO BORJA, Pedro (ed.) – Alfonso X, General estoria. Primera parte, vol. I. Madrid: Biblioteca Castro, 2001.

STUDER, Paul; EVANS, Joan (eds.) – Anglo-Norman lapidaries. Paris: Librairie ancienne Edouard Champion, 1924.

Studi

ALVAR, Carlos – “Apostillas cancioneriles. De Vidal de Elvas a Álvarez de Villasandino”. In BOTTA, Patrizia; PÉREZ PASCUAL, José Ignacio; PARRILLA GARCÍA, Carmen (eds.) – Canzonieri iberici. Noia (A Coruña): Toxosoutos, 2001, vol. I, pp. 59-75.

ARBOR ALDEA, Mariña – “Lais de Bretanha galego-portugueses e tradición manuscrita”. In ILIESCU, Maria; DANLER, Paul; SILLER-RUNGGALDIER, Heidi (eds.) – Actes du XXVe Congrès international de linguistique et de philologie romanes. Berlin: De Gruyter, 2010, vol. VI, pp. 11-20.

CASTRO, Ivo – “Matéria de Bretanha”. In TAVANI, Giuseppe; LANCIANI, Giulia (coord.) – Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa: Editorial Caminho, 1993, pp. 445-450.

CATALÁN MENÉNDEZ PIDAL, Diego – De Alfonso X al Conde de Barcelos. Cuatro estudios sobre el nacimiento de la historiografía romance en Castilla y Portugal. Madrid: Editorial Gredos, 1962.

EVANS, Joan – Magical Jewels of the Middle Ages and the Renaissance particularly in England. Oxford: Clarendon Press, 1922.

FERRARI, Anna – “Lai”. In TAVANI, Giuseppe; LANCIANI, Giulia (coord.). – Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa: Editorial Caminho, 1993, pp. 374-378.

FERRARI, Anna – “Perché non possiamo non dirci eterotopici ed eteronomici”. In ARBOR ALDEA, Mariña; FERNÁNDEZ GUIADANES, Antonio (eds.) – Estudos de edición crítica e lírica galego-portuguesa. Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da Universidade de Santiago de Compostela, 2010, pp. 103-114.

FERRARI, Anna – “Linguaggi lirici in contatto: trobadors e trobadores”. In FERRARI, Anna – Trobadors e trobadores. Modena: Mucchi Editore, 2014, pp. 31-60 [in precedenza pubblicato in Boletim de Filologia 29 (1984), pp. 35-58 = Homenagem a Manuel Rodrigues Lapa, vol. II)].

GONÇALVES, Elsa – “Tradição manuscrita da poesia lírica”. In TAVANI, Giuseppe; LANCIANI, Giulia (coord.). – Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa: Editorial Caminho, 1993, pp. 627-632.

GONÇALVES, Elsa – “Sobre a tradição manuscrita da lírica galego-portuguesa: conjecturas e contrariedades”. eHumanista 8 (2007), pp. 1‑27 [ora riedito in GONÇALVES, Elsa – De Roma ata Lixboa. Estudos sobre os Cancioneiros galego-portugueses. A Coruña, Real Academia Galega, 2016, pp. 501-533].

GUTIÉRREZ GARCÍA, Santiago – “O Marot aja mal-grado: lais de Bretanha, ciclos en prosa e recepción da materia de Bretaña na Península Ibérica”. Boletín Galego de Literatura 25 (2011), pp. 35-49.

GUTIÉRREZ GARCÍA, Santiago – “El proceso compositivo de los ciclos en prosa artúricos a la luz de las teorías sobre la inventio (reconsiderando la Post-Vulgata)”. Cultura Neolatina 79 (2019), pp. 137-167.

LORENZO GRADÍN, Pilar – “Colocci, los Lais de Bretanha y las rúbricas explicativas en B y V”. In BOLOGNA, Corrado; BERNARDI, Marco (ed.) – Angelo Colocci e gli studi romanzi. Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana, 2008, pp. 404-429.

LORENZO GRADÍN, Pilar – “Los Lais de Bretanha: de la compilación en prosa al cancionero”. e-Spania [on line] 16 (2013), §§15 [consultato il 10 agosto 2022]. Disponibile in https://journals.openedition.org/e-spania/22767#ftn10.

LORENZO GRADÍN, Pilar – “Les clairs-obscurs des lais galégo-portuguais. Circulation et réemploi des romans arthuriens”. Cahiers de Civilizations Médiévale 59 (2016), pp. 159-176.

LORENZO GRADÍN, Pilar; DÍAZ MARTÍNEZ, Eva M. – “El fragmento gallego del Livro de Tristán: nuevas aportaciones sobre la collatio”. Romania 122 (2004), pp. 371-396.

LØSETH, Eilert – Le Roman en prose de Tristan, le Roman de Palamède et la compilation de Rusticien de Pise. Analyse critique d'après les manuscrits de Paris. Paris: Bouillon, 1891.

MARCENARO, Simone – “Il presunto Livro das cantigas di Don Pedro de Portugal, Conde de Barcelos”. In FIDALGO FRANCISCO, Elvira; CORRAL DÍAZ, Esther; LORENZO GRADÍN, Pilar (eds.) – Cantares de amigos. Estudos en homenaxe a Mercedes Brea. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, 2016, pp. 575-583.

MICHAËLIS DE VASCONCELLOS, Carolina – “Lais de Bretanha”. Revista Lusitana 6 (1900-1901), pp. 1-43.

MICHAËLIS DE VASCONCELLOS, Carolina – Cancioneiro da Ajuda. Vol. I-II. Halle a. Saare: Max Nimeyer, 1904.

MICHON, Patricia – “Le Tristan en prose galaïco-portugais”. Romania 112 (1991), pp. 259-268.

MIRANDA, José Carlos Ribeiro – “Do Liber regum ao Livro velho de linhagens”. In BAUTISTA PÉREZ, Francisco; GAMBA CORRADINE, Jimena (eds.) – Estudios sobre la Edad Media, el Renacimiento y la temprana Modernidad. San Millán de la Cogolla: Cilengua. Centro Internacional de Investigación de la Lengua Española, 2010, pp. 301-310.

MIRANDA, José Carlos Ribeiro – “Em torno do Libro de linhagens de Pedro de Barcelos (II). Do livro às reformulaçoes: hipóteses e argumentos”. In LACARRA, María Jesús et alii (eds.) – Literatura medieval hispánica. Libros, lecturas y reescrituras. San Millán de la Cogolla: Cilengua. Centro Internacional de Investigación de la Lengua Española, 2019, pp. 781-798.

OLIVEIRA, António Resende de – Depois do espectáculo trovadoresco. A estrutura dos cancioneiros peninsulares e as recolhas dos séculos XIII e XIV. Lisboa: Edições Colibri, 1994.

RAMOS, Maria Ana – “Bailar e dançar na poesia galego-portuguesa”. In CARTA, Costance; FINCI, Sarah; MANCHEVA, Dora (eds.) – Enseñar deleitando / Plaire et instruire. Bern: Peter Lang, 2016, pp. 179-205.

RAMOS, Maria Ana – “De um antigo canto em francês a textos tardios em galego-português. Os Lais”. In LOPES, Graça Videira; FERREIRA, Manuel Pedro – Do Canto à Escrita. Novas questões em torno da Lírica Galego-Portuguesa nos cem anos do Pergaminho Vindel. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais / Centro e Estudos de Sociologia e Estética Musical, 2016, pp. 59-92.

SHARRER, Harvey L. – “The Acclimatization of the Lancelot-Grail Cycle in Spain and Portugal”. In KIBLER, William W. (coord.) – The Lancelot-Graal Cycle: Text and Transformations. Austin: University of Texas Press, 1994, pp. 175-190.

SORIANO ROBLES, Lurdes – “La edición del fragmento gallegoportugués del Livro de Tristan”. In PARRILLA, Carmen (ed.) – Actas del Congreso de jóvenes filólogos. Edición y anotación de textos. A Coruña: Universidade da Coruña, 1998, vol. II, pp. 667-676.

SOUTO CABO, José Antonio – Os cavaleiros que fizeram as cantigas. Aproximação às origens socioculturais da lírica galego-portguesa. Nitéroi/Rio de Janeiro: Universidade Fluminense, 2012.

STEGAGNO PICCHIO, Luciana – “Le poesie d’amore di Vidal, giudeo di Elvas”. Cultura Neolatina 22 (1962), pp. 157-168 [poi ripubblicato in traduzione portoghese in STEGAGNO PICCHIO, Luciana – La méthode philologique. Écrits sur la littérature portugaise. I. La Poésie. Paris: Fundação Calouste Gulbenkian / Centro Cultural Português, 1982, vol. I, pp. 63-90].

TAVANI, Giuseppe – Poesia del Duecento nella Penisola iberica. Problemi della lirica galego-portoghese. Roma: Edizioni dell’Ateneo, 1969.

TAVANI, Giuseppe – “Eterotopie de eteronomie nella lettura dei canzonieri galego-portoghesi”. Estudis Romànics 22 (2000), 139-153 [poi riedito in TAVANI, Giuseppe – Tra Galizia e Provenza. Saggi sulla poesia medievale galego-portoghese. Roma: Carocci, 2002, pp. 13-28].

VIEIRA, Yara Frateschi – “Os lais de Bretanha. Voltando à questão da autoria”. In MONGELLI, Lênia Marcia de Medeiros; FRANCO, Hilário (coord.)- E fizerom taes maravilhas...: histórias de cavaleiros e cavalarias. Granja Viana - Cotia (São Paulo): Ateliê Editorial, 2012, pp. 665-668.

VIEIRA, Yara Frateschi – “Tornada en lenguagen palavra per palavra”. In ÁLVAREZ BLANCO, Rosario; MARTINS, Ana Maria; MONTEAGUDO, Henrique; RAMOS, Maria Ana (eds.) – Ao sabor do texto. Estudos dedicados a Ivo Castro. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da Universidade de Santiago de Compostela, 2013, pp. 545-560.

VIEIRA, Yara Frateschi – “Os Lais de Bretanha e a questão das bailadas”. In LOPES, Graça Videira; FERREIRA, Manuel Pedro – Do Canto à Escrita. Novas questões em torno da Lírica Galego-Portuguesa nos cem anos do Pergaminho Vindel. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais / Centro e Estudos de Sociologia e Estética Musical, 2016, pp. 43-58.

VIEIRA, Yara Frateschi – “Um caso de absorção linguística, literária e social no Corpus lírico galego-português: as cantigas de Vidal, Judeu d’ Elvas”. In NEGRO ROMERO, Marta, ÁLVAREZ BLANCO, Rosario; MOSCOSO MATO, Eduardo (eds.) – Gallæcia. Estudos de lingüística portuguesa e galega. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2017, pp. 1061-1079.

VIEIRA, Yara Frateschi – “As cantigas de Vidal, Judeu d’Elvas, a uma judia: relações amorosas interculturais na Península Ibérica medieval”. Summa 17 (2021), pp. 30-41.

VIEIRA, Yara Frateschi – “Singularidades na preservação do corpus trovadoresco. As cantigas de Vidal, Judeu d’Elvas. In GONZÁLEZ MARTÍNEZ, Déborah (ed.) – Verdades duplas. A verdade do texto e a verdade material. Cancioneiros e fragmentos galego-portugueses. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia (= ArGaMed, 5), 2022, pp. 161-184.

 

Downloads

Download data is not yet available.

Published

2023-12-31

How to Cite

Barberini, F. (2023). “Este Lais posemos acá” … Yes, but where?. Medievalista, (35), 157–189. https://doi.org/10.4000/medievalista.7739

Issue

Section

Articles