O “pacto sucessório” revisitado: o texto e o contexto

Autores

  • Abel Estefânio aestefanio@hotmail.com

DOI:

https://doi.org/10.4000/medievalista.239

Palavras-chave:

História ibérica, Formação da nacionalidade, Restauração da independência, Crítica de autenticidade..

Resumo

Se lêssemos o texto do designado “pacto sucessório” entre os condes D. Raimundo e D. Henrique no século em que pela primeira vez apareceu publicado, seria possível datá-lo por volta de 1085, durante o cerco de Toledo. Trata-se de uma cronologia impossível para os historiadores contemporâneos mas era perfeitamente admissível para os historiadores modernos. Procedemos a uma análise minuciosa do texto, tendo detectado outros anacronismos e incongruências, num cenário cujo objectivo principal parece ser o de demonstrar a ilegitimidade do reino de Portugal. Analisando, perfunctoriamente, as condições em que o documento aparece impresso, no decurso da guerra da restauração da independência, e tomando em consideração que o manuscrito nunca apareceu, concluímos que se pode tratar da produção de um falsário erudito do séc. XVII.

 

Referências bibliográficas:

 

ACHERY, Luc d’, 1723, Spicilegium sive collectio veterum aliquot scriptorum qui in galliae bibliothecis delituerant, cura L.F.J. de la Barre, ed., tornacensis apud Franc. Montalant, Parisiis.

_____, 1659, Veterum aliquot scriptorum qui in Galliae bibliothecis, maxime Benedictinorum, latuerant, Spicilegium … opera et studio D. Lucae d’Acherii, …, Parisiis; apud C. Savreux. , 13 vols (1655-1677).

AELETH, [s. d.], «Papiers de Pierre-François CHIFFLET. I», Bibliothèque Nationale de France, Département des manuscrits, Baluse 144, Gallica [em linha], (11.10.2010), consultado 20.11.2010, Disponível em:

 http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b9001350j.r=Papiers+de+Pierre-Fran%C3%A7ois+CHIFFLET.langPT.

AGUIRRE, José Saenz de, Cardeal, 1694, Collectio máxima conciliorum omnium Hispaniae et Novi Orbis, tomo III, Jacobi Komarek Bohemi, Roma (2ª ed. de Josepho Catalano, 1755, Typ. Antonii Fulgonii, Roma).

ALVAREZ VILLAR, Julián e Riesco Terrero, Angel, 1990, La iglesia romanica y la Real Clerecía de San Marcos de Salamanca, Universidade de Salamanca (1ª ed. 1969).

AMARAL, Luís Carlos, 2007, Formação e desenvolvimento do domínio da diocese de Braga no período da Reconquista (século IX-1137), Dissertação de doutoramento em História, Faculdade de Letras da Universidade do Porto.

AMEAL, João, 1974, História de Portugal, das origens até 1940, 7ª ed., Livraria Tavares Martins, Porto (1º ed. 1940).

AZEVEDO, Luís Gonzaga de, 1940, História de Portugal, vol. III, Lisboa, Edição «Bíblion».

____, 1925, «Idade Média – Notas de História e de Crítica», in Brotéria, vol. 1, fasc. VII, pp. 317-327.

AZEVEDO, Rui (ed.), 1958-1962, Documentos Medievais Portugueses, Documentos Régios, 2 vol., Academia Portuguesa de História, Lisboa.

_____, 1947, «Data Crítica do convénio entre os Condes Raimundo de Galiza e Henrique de Portugal», In Revista Portuguesa de Historia, tomo III, Faculdade de Letras da Universidade, Coimbra.

BARBOSA, José, 1727, Catalogo Chronologico das Rainhas de Portugal, Officina de Joseph Antonio da Sylva, Lisboa Occidental.

BISHKO, Charles Julian, 1971, «Count Henrique of Portugal, Cluny and the antecedents of the Pacto Sucessório», in Revista Portuguesa de História, vol. 13, pp. 155-188. Reedição, com nota adicional, em Spanish and portuguese monastic history: 600-1300, London, 1984, IX.

BOUCHARD, Constance Brittain, 1987, Sword, miter and cloister: nobility and the church in Burgundy, 980-1198, Cornell University Press.

BRANCO, Maria João Violante, 2009, «“Vi”, “ouvi” e “estive presente”: em torno das testemunhas e testemunhos em inquéritos sobre as questões entre Braga, Compostela e Toledo», Olhares sobre a história: Estudos oferecidos a Iria Gonçalves, Caleidoscópio, pp. 127-140, Lisboa.

BRANDÃO, Fr. António, 1973, Monarquia Lusitana, 3.ª parte, 4.ª ed., fac-similada, com introd. de António da Silva Rego, Lisboa, Imprensa nacional-Casa da Moeda, 1.ª ed. 1632.

BRUEL, Alexandre, ed., 1876-1903, Recueil des chartes de L’ Abbaye de Cluny, Imprimerie Nationale, Paris.

CARAMUEL LOBKOWITZ, Juan, O. Cist., 1639, Philippus prudens Caroli V. Imp. Filius Lusitanae Algarbiae, Indiae, Brasiliae legitimus rex demonstratus, ex officina Plantiniana: Balthasaris Moreti, Antuerpiae.

CARDOSO, Jorge, 2002, Agiológio Lusitano, vols. I a III, Lisboa (1ª ed. 1652, 1657, 1666), vol. V, Estudos e Índices de Maria de Lurdes Correia Fernandes.

CASTRO, Luís Vieira de, 1938, A formação de Portugal, Tip. Esperança, Funchal.

CHIFFLET, Jean-Jacques, 1647, Vindiciae Hispanicae, Officcina Plantiniana Balthasaris Moreti, Antuérpia.

____, 1618, Vesontio civitas imperialis libera, seqvanorum metropolis. Vesontionis pars altera de archiepiscopi Bisontinis, et aliis civitatis Bisontinae ecclesiasticis rebus, Lugduni, apud Claudium Cayne.

COUTINHO, Matheus de Sousa, 1817, «Reflexões sobre a acclamação do sr. Rei D. Affonso Henriques», in Jornal de Coimbra, vol. X, nº LIII, parte II, pp. 277-295.

CASTRO, Luis de Salazar y, 1716, Indice de las glorias de la Casa Farnese, Imprenta de Francisco del Hierro, Madrid.

CRUZ, António, 1967, «Algumas notas sobre os “papeis” polémicos e apologéticos da restauração», in Papeis da Restauração, vol. I, pp. 5-51, Faculdade de Letras, Porto.

DAVID, Pierre, 1948, «Le pacte succéssoral entre Raymond de Gallice et Henri de Portugal», in Bulletin Hispanique, tomo L, pp. 273-290, Faculte dês Lettres, Bordeaux.

____, 1947, Études Historiques sur la Galice et le Portugal du VI.e au XII.e siècle, Lisboa-Paris, Collection Portugaise, Institut Français au Portugal.

DIOS DE DIOS, Salustiniano, e outros, 2009, «Derecho, religión y política. La representación del doctor Francisco Ramos del Manzano al Papa Alejandro VII sobre la provisión de obispados vacantes en la corona de Portugal», PORTUGAL, in Juristas de Salamanca, siglo XV-XX, Ediciones Universidad, Salamanca, pp. 173-233.

FEJÉR, Georgius, 1830, Henricus Portugaliae Comes origine Burgundus non Hungarus, Budae, Typogr. Reg. Universitatis, Hungaricae.

FERNANDES, A. de Almeida, 1980, «A nobreza na época vimarano-portugalense (problemas e relatórios)», in Revista de Guimarães, vol. XC.  

____, 1965, Arouca na idade-média pré-nacional, arquivo distrital, Aveiro.

FIGUEIREDO, Manuel de, 1789, Origem verdadeira do conde D. Henrique, …, Officina Patriarcal de Francisco Luiz Ameno, Lisboa.

FLOREZ, Enrique, 1790, Memorias de las reynas catholicas, …, 3ª ed. , Oficina de la viúda de Marin, Madrid.

FOHLEN, Jeannine, 1968, «Chifflet, d’ Achery et  Mabillon, une correspondance érudite dans la deuxième moitié du XVIIe siècle (1668-1675)», in La Bibliothèque de l’ École des Chartes, tomo CXXVI, pp. 135-185.

_____, 1952, «Dom Luc d’Achery (1609-1685) et les débuts de l’érudition mauriste», in Revue Mabillon, t. 55, 1965, p. 149-175; t. 56, 1966, p. 1-30 e 73-98; e t. 57, 1967, p. 17-41 e 56-156.

GANDRA, Andrés, 1997, Alfonso VI, cancillería, cúria e império, I, León.

GERDI, e. Michael, ed. 2003, Medieval Iberia, na encyclopedia, Routledge.

GIROT, G., 1914, “La chronique Léonaise et la chronique dite de Silos”, in Bulletin Hispanique, tomo XVI, 1914, Bordeaux.

GOUVEIA, Francisco Velasco de, 1846, Justa acclamação do sereníssimo rey de Portugal D. João o IV, 2ª edição, Tip. Fénix, Lisboa (1ª ed. 1644).

HAVET, J., 1885, «Les decouvertes de Jérôme Vignier», in Bibl. Ecole des Chartes, t. XLVI, pp. 205-271.

HERCULANO, Alexandre, 1989, História de Portugal, pref. e notas críticas de José Mattoso, Tomo I, Lisboa, Bertrand, 1ª edição de 1980.

HITCHCOCK, Richard, 2008, Mozarabs in medieval and early modern Spain. Identities and influences, Ashgate, Hampshire.

LEITÃO, Manuel Rodrigues, 1715, Tratado analytico e apologético sobre os provimentos dos Bispados da Coroa de Portugal, Officina Real Deslanderiana, Lisboa.

LEYSER, Augustin, 1778, Meditationes ad pandectas quibus praecipua juris capita, vols. V e VI, editio nova, Franckenthalii, Typis Ludovici Gegelii.

LOCATELLI, René e Moyse, Gérard, 2007, «Le “cartulaire de Saint-Claude”», in Autour des Chifflet. Aux origines de l’érudition en Franche-Comté, dir. Laurence Delobette e Paul Delsalle, Presses Universitairs de Franche-Comté.

LOCATELLI, René, 1992, Sur les chemins de la perfection: moines et chanoires dans le diocese de Besançon vers 1060-1220, Publications de l’Université de Saint-Etienne.

LÓPEZ FERREIRO, António, 1900, Historia de la Santa A.M. Iglesia de Santiago de Compostela, 11 tomos (1898-1911), Santiago de Compostela, Imp. y Enc. del Seminario Conciliar Central.

LUÍS, Francisco de S., (Cardeal Saraiva, patriarca), 1839, «Memórias históricas, e chronológicas do conde D. Henrique», in Hist. e Mem. da Acad. R. das Sciencias, Lisboa.

MATTOSO, José, 1999, «Santos portugueses de origem desconhecida», in Actas do colóquio internacional Piedade Popular, Centro de História da Cultura, Terramar.

_____, 1993, História de Portugal, Vol. II, Circulo de Leitores.

_____, 1985, Identificação de um país. Ensaio sobre as origens de Portugal. 1096-1325Oposição, vol. I, Editorial Estampa, Lisboa.

MARTENE, Edmundi e Durand, Ursani, 1717, Thesaurus novus anecdotorum, tomo I, Lutetiae Parisiorum.

MARTÍNEZ DÍEZ, Gonzalo, 2003, Alfonso VI, señor del Cid, conquistador de Toledo, Temas de Hoy, Madrid.

MERÊA, M. P., 1967, História e Direito (escritos dispersos), tomo I, Universidade, Coimbra.

MESTRE SANCHIS, Antonio, 2003, Apologia y Crítica de España en el siglo XVIII, Marcial Pons, Madrid.

MIGNE, Jacques-Paul, ed. lit, 1854, Patrologiae Curso Completus Omnium SS. Patrum, Doctorum Scriptorunque Ecclesiasticorum, tom. CLIX.

MIHÁL, Vörösmarty, 1828, Tudományos Gyüjtemény, tomo III, Pesten.

OCHOA BRUN, Miguel-Ângel, 2005, «Los Embajadores de Filipe IV» in Felipe IV: el hombre y el reinado, ed. José N. Alcalá-Zamora, Academia de Historia, Centro de Estudos Europa Hispánica.

ODE SUR DOM JOSEPH DE ILLESCAS, prétendu envoyé de l'archiduc Léopold, (S. l.), 1649, Gallica [em linha], (29.06.2009), consultado 16.12.2010, Disponível em:

ark:/12148/bpt6k5543997n

PAQUIS, M. Amédée, 1836, Histoire D’Espagne et de Portugal, Tom. 1, Parent-Desbarres, ed. Paris.

PERES, Damião (dir.), 1928, História de Portugal, vol. I, Portucalense Editora, Barcelos.

PETRI, Julianus, 1628, Iuliani Petri Archipresbyteri S. Iustae Chronicon cum Eiusdem Adversariis et de Eremiteriis Hispanis Brevis Descripto…, Lutetiae Parisiorum [Paris], Apud Laurentium Sonnium.

PORTELA, Ermelindo, 2009, «Galicia después del reino de Galicia», Conferência ao Colóquio D. Afonso Henriques: em torno da criação e consolidação das monarquias do ocidente Europeu, de 14 a 16 de Dezembro, Faculdade de Letras, Lisboa, no prelo.

_____, 2007, «Diego Gelmírez, los años de preparación (1065-1100)», in Stud. Hist., H.ª medie., 25, 2007, pp. 121-141, ed. Universidade de Salamanca.

_____, e Pallares Mendez, Maria del Carmen, 2006, La Reina Urraca, Editorial Nerea, Donostia – San Sabastián.

PORTUGAL, João da Cunha Neves e Carvalho, 1844, «Memória acerca do convénio, ou pacto sucessório, celebrado entre o conde D. Henrique, e seu primo, o conde D. Raimão, sobre os estados de seu sogro commum, o imperador D. Affonso sexto», in História e Memórias da Academia Real das Sciencias de Lisboa, 2ª série, Tomo I, Lisboa.

QUANTIN, Jean-Louis, 1998, «Combat doctrinal et chasse à l’inédit au XVIIe siècle, Vignier, Quesnel et les sept livres contre Fauste de fulgence de ruspe», in Revue des Études Augustiniennes, 44, pp. 269-297).

RAMOS, Rui, coord., 2010, História de Portugal, A Esfera dos Livros, Lisboa, 3ª edição (1ª edição, 2009).

RAMOS DEL MANZANO, Francisco, 1667, Repuesta de España al tratado de Francia, sobre las pretenciones de la reyna christianissima, Viúva de Juan Valdez, [Madrid].

____, 1659, A nuestro santíssimo padre Alexandre VII: sobre la provisión de los obispados vacantes en la corona de Portugal, por Ioseph Fernandez de Buendia, Madrid.

REGLERO DE LA FUENTE, Carlos Manuel, 2008, Cluny en España. Los prioratos de la provincia y sus redes sociales (1073-ca.1270). León, Centro de Est. e investigación "San Isidoro". Col. Fuentes y Est. de Hª Leonesa.

REILLY, Bernard F., 1988, The Kingdom of León-Castilha under King Alfonso VI, 1065-1109, Princeton, University.

RIBEIRO, João Pedro, 1857, Dissertações Cronológicas e críticas, tom. III, Lisboa (1ª ed. 1813).

RICHARD, Jean, 1950, «La publication des chartes de Cluny», in A Cluni: congrès scientifique, Fêtes et cérémonies liturgiques, 9-11 July, 1949, Bernigaud and Privat, Dijon.

RODRÍGUEZ ARANDA, António, «Salaria, San Januario Y los falsos cronicones», in La Puerta de La Villa, Revista del consejo Sectorial de arte Y Cultura del Ayntamiento de Sabiote, nº 25, feria 2007, ISSN. 1577-2713.

ROMEY, Charles, 1841, Histoire d’ Espagne depuis le premier temps jusqu’à nos jours, tom. V, Libraries-Éditeurs, Paris

ROSE, Hugh James, 1857, A new general biographical dictionary, vol. I (12 volumes), Londres

RUAS, H. Barrilaro, 1971, «Henrique, conde D.», in Dicionário da História de Portugal, dirigido por Joel Serrão, Livraria Figueirinha, Porto.

SANDOVAL, Prudencio de, 1792, Historia de los Reyes de Castilla y de Leon,…, Oficina de D. Benito Cano, Madrid.

SELLERS, María Rosa Álvarez, 1999, «Literatura portuguesa y literatura española: influencias y relaciones», in Cuadernos de Filología, ano XXXI, Universidade de Valência.

SOARES, T. de Sousa, 1974, «O governo de Portugal pelo conde Henrique de Borgonha: suas relações com as monarquias leonesa-castelhana e aragonesa», in Revista Portuguesa de História, vol. 14, pp. 365-397.

SOUSA, Manuel de Faria e, 1677, Epitome de las historias portuguesas, Impressão de Francisco Foppens, Bruxelas (1ª ed. 1628-1629, 2 vols., Madrid).

STROLL, Mary, 2004, Calistus II (1119-1124): A pope born to rule, Brill, Netherlands.

THEINER, Augustino, 1869, Baronii Annales Ecclesiastici, t. XVIII, Barri-Ducis.

TORGAL, Luís Reis, 1981, Ideologia politica e teoria do estado na restauração, vol. I, Biblioteca Geral da Universidade, Coimbra.

VANCE, Sylvia P., 2005, The Memoirs of the Cardinal de Retz, Gunter Narr Verlag Tübingen.

VREGILLE, Bernard de, 2007, «Le Vesontio de Jean-Jacques Chifflet», in Autour des Chifflet. Aux origines de l’érudition en Franche-Comté, dir. Laurence Delobette e Paul Delsalle, Presses Universitairs de Franche-Comté.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Downloads

Publicado

2011-07-01

Como Citar

Estefânio, A. (2011). O “pacto sucessório” revisitado: o texto e o contexto. Medievalista, 1(10). https://doi.org/10.4000/medievalista.239

Edição

Secção

Destaques